لحظه تاریخی پکن در خلیج فارس

وزرای خارجه عربستان سعودی، کویت، عمان و بحرین به همراه «نایف بن فلاح الحجره» دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس در اولین سفر مشترک خود به چین، روز گذشته برای سفری پنج‌روزه وارد این کشور شدند تا گام بلندی در جهت افزایش نفوذ پکن در خاورمیانه برداشته شود.
بحث بر سر نفت و گاز و نیز توافق تجارت آزاد چین و شورای همکاری خلیج فارس از جمله مهم‌ترین اهداف این سفر به شمار می‌آید. ورود وزرای خارجه این چهار کشور عربی به چین به دنبال فعالیت‌های دیپلماتیک «وانگ یی»، وزیر خارجه چین انجام می‌شود. وزیر خارجه چین در هفته‌های گذشته در سفر به خاورمیانه، کشورهای آفریقایی و سریلانکا و مالدیو، مقدمات توسعه روابط چین با این کشورها را فراهم کرده بود. علاوه بر نشست مشترک اقتصادی و تجاری با چین، قرار است اوضاع سوخت در جهان و وضعیت بحرانی قزاقستان هم در این دیدارها مورد بحث قرار گیرد.
از زمان روی‌کارآمدن «شی جین‌پینگ» در چین توسعه روابط پکن با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در دستور کار قرار گرفته و رئیس‌جمهوری چین اعلام کرد که می‌خواهد حجم تجارت با این منطقه را تا سال 2023 بیش از دو‌برابر کند. روزنامه چینی گلوبال‌تایمز گفته است که در این مذاکرات پنج‌روزه توافق‌های مهمی درباره توافق‌نامه تجارت آزاد چین و شورای همکاری خلیج فارس حاصل خواهد شد.
زمزمه‌های این توافق برای اولین بار در سال 2004 مطرح شد اما مذاکرات متوقف ماند تا اینکه در مارس 2021 دو طرف درباره احتمال ازسرگیری مذاکرات گفت‌وگو کردند. اعضای شورای همکاری خلیج فارس از طریق بحث و گفت‌وگو در مورد توافق‌های تجارت آزاد و سایر همکاری‌های دوجانبه، به دنبال سودمندترین مسیر برای تعامل نزدیک‌تر با قدرت‌های بزرگ از جمله چین، ایالات متحده و روسیه هستند.
 به گفته تحلیلگران، روابط سنتی ایالات متحده با این کشورها در حوزه انرژی در‌حال تغییر است، زیرا واشنگتن در‌حال کاهش وابستگی به واردات انرژی خلیج فارس است؛ بنابراین تقویت و بهبود روابط با چین برای اعضای شورای همکاری خلیج فارس به امری ضروری‌تر تبدیل شده است.
کارشناسان این سفر مشترک را «از لحاظ تاریخی بی‌سابقه» توصیف کردند و می‌گویند از آنجا که این رویداد دیپلماتیک در بحبوحه همه‌گیری کووید19 در برخی شهرها و مناطق چین و همچنین در آستانه بازی‌های المپیک زمستانی 2022 پکن انجام می‌شود، دارای اهمیت تاریخی و استراتژیک است.
«لی شائوسیان» مدیر مؤسسه مطالعات عربی چین به گلوبال‌تایمز می‌گوید: «این دیدار بسیار مهم است. کافی است نگاهی به دیدارهای معدود مقام‌های چینی در دو سال اخیر و پس از همه‌گیری بیندازیم. هیچ دیداری به این گستردگی انجام نشده است. این مذاکرات می‌تواند نتایج مثبتی برای چین و شورای همکاری خلیج فارس به همراه داشته باشد. مذاکرات در سال 2004 آغاز شده اما تاکنون نتایج قابل‌توجهی نداشته و اکنون فرصت مناسبی برای توافق ایجاد شده است».
از طرف دیگر، تحلیلگران گفته‌اند مقامات نفتی شورای همکاری‌ خلیج فارس ممکن است درباره راه‌های غلبه بر اتکای خود به بازارهای آمریکا و ایجاد تعادل در بازارهای جهانی گفت‌وگو کنند. چین به‌شدت نگران کاهش عرضه نفت در پی ناآرامی‌های چند روز اخیر در قزاقستان است. همچنین گفته می‌شود اعضای شورای همکاری‌ خلیج فارس به دنبال ایجاد تعادل در بازارهای نفتی و کاهش وابستگی خود به بازارهای آمریکا هستند.
«یین گانگ» محقق مؤسسه مطالعات غرب آسیا و آفریقا در آکادمی علوم اجتماعی چین هم مذاکرات کشورهای عربی و چین را فراتر از مذاکراتی عادی می‌داند. «این دیدار جمعی بی‌سابقه از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس فراتر از مذاکرات عادی محسوب می‌شود. بیانیه نهایی همکاری دوجانبه با پیشرفت بزرگی در مذاکرات توافق تجارت آزاد همراه خواهد بود. با توجه به تأثیرات همه‌گیری کووید 19 و بدترشدن شرایط اقتصاد جهانی که فاصله زیادی با وضعیت عادی دارد، نیاز به تقویت تجارت آزاد و افزودن انتخاب‌های قطعی بیشتر به بازار جهانی آرزوی بسیاری از کشورهاست، به‌ویژه اگر بحث بر سر رابطه با چین در میان باشد؛ کشوری با بزرگ‌ترین بازار با بیشترین اطمینان».
جدا از مذاکره بر سر توافق تجارت آزاد با چین که بیش از گذشته پای پکن را به خاورمیانه باز می‌کند، اعضای شورای همکاری خلیج فارس نیاز فوری به تقویت و تحکیم روابط با چین را درک کرده‌اند، زیرا به خوبی می‌دانند که روابط این کشورها با ایالات متحده در‌حال تغییر است و دیگر مانند دهه‌های گذشته نخواهد شد.

نگرانی مشترک
یکی از دلایل اصلی که تعدادی از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، شورای همکاری خلیج فارس را تأسیس کردند، رویارویی ایران و ایالات متحده پس از انقلاب سال 1979 است. یین کانگ می‌گوید: «از آنجا که تنش بین ایالات متحده و ایران پس از روی‌کارآمدن جو بایدن در آمریکا تا حدی کاهش یافته است، اعضای شورای همکاری خلیج فارس متوجه شده‌اند که سیاست تقابل در منطقه دیگر در دستور کار واشنگتن نیست و آنها هم باید وابستگی به ایالات متحده را نیز کاهش دهند».
 او ادامه می‌دهد که بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای خاورمیانه، به‌تدریج متوجه می‌شوند که وابستگی یا اتکای بیش از حد به ایالات متحده خطرناک است، زیرا دیگر نمی‌توان مانند دهه‌های گذشته نسبت به سیاست و رویکرد واشنگتن اطمینان خاطر داشت. سیاست‌های کاخ سفید به دلیل جو سیاسی داخلی آن به‌شدت در نوسان است؛ بنابراین تقویت روابط با چین، به‌عنوان یک قدرت بزرگ، با اطمینان و اعتبار بسیار مهمی همراه خواهد بود و کشورهای عرب خلیج فارس نمی‌خواهند فرصت همکاری با چین را از دست بدهند.
مذاکرات شورای همکاری خلیج فارس با چین در زمانی انجام می‌شود که پکن به‌تازگی قرارداد همکاری همه‌جانبه 25ساله با ایران را امضا کرده است. انتظار می‌رود که همکاری بین چین و شورای همکاری خلیج فارس همکاری برد-برد و دوجانبه باشد، زیرا چین نیز خواهان توسعه حضور خود در خلیج فارس است.
 یین می‌گوید: «کشورهای حوزه خلیج فارس دارای ذخایر ارزی عظیمی هستند و این امری حیاتی برای سرمایه‌گذاری بیشتر این کشورها در چین و تقویت صنایعی است که چین به توسعه آنها نیاز دارد. اما این دیدار در درجه اول بر روابط و همکاری چین و شورای همکاری خلیج فارس در چارچوب طرح کمربند و جاده پیشنهادی چین متمرکز خواهد شد».
 سایر موضوعات مربوط به امنیت و ثبات منطقه از جمله موضوع هسته‌ای ایران و افغانستان نیز قرار است در این مذاکرات مورد بحث قرار گیرد اما اعضای شورای همکاری خلیج فارس همه نگرانی‌های مشترکی دارند و چین نیز نقشی کلیدی در حل این نگرانی‌ها ایفا می‌کند.