اوین در دود و آتش

زندان اوین از مهم‌ترین و البته مشهورترین زندان‌های ایران، شنبه‌شب غرق آتش و دود بود و تصاویری که افراد محلی از اوین منتشر می‌کردند، نشان از واقعه‌ای فراتر از یک آتش‌سوزی ساده داشت. صدای تیر‌اندازی و انفجار به میزانی بود که خانواده بسیاری از بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر را به سمت اوین کشاند تا از سلامت عزیزان خود اطلاعی کسب کنند.

‌بازار اخبار ضدونقیض داغ بود و در این بین اتفاقا رسانه‌های اصولگرا بیش از سایر رسانه‌ها اخباری منتشر کردند که توسط قوه قضائیه تکذیب شد؛ مانند خبر درگیری در بند اراذل و اوباش که چنین بندی در اوین وجود ندارد یا خبر فرار زندانیان و انفجار بر اثر مین که آن‌هم از سوی دستگاه قضا تکذیب شد. البته یک منبع مطلع در گفت‌وگو با «شرق» انفجار مین و خروج زندانیان به محوطه زندان را تکذیب کرد و گفت: درگیری از بند سرقتی‌ها آغاز شده و در نهایت در داخل زندان کنترل شده و هرگز به بیرون زندان و انفجار مین ختم نشده است. اما با توجه به صدای ممتد تیراندازی و چهار بار انفجار، احتمال درگیری میان زندانیان و نیروهای امنیتی زندان اولین گزینه بود و قوه قضائیه در اولین واکنش خود به ماجرای اوین، منکر درگیری نشد، اما دلیل حادثه را آتش‌سوزی در بخش خیاط‌خانه اوین عنوان کرد. همچنان توضیح قانع‌کننده‌ای در رابطه با صدای انفجارها و تیراندازی‌ها منتشر نشده؛ به‌خصوص که در میان تصاویر پر‌بازدید شنبه‌شب، پرتاب شیئی آتشین از بیرون اوین به داخل مشهود است و هنوز مشخص نیست چرا و چگونه این اتفاق رخ داده است. طبق گزارش مرکز رسانه قوه قضائیه، «در پی درگیری شب گذشته بین برخی از زندانیان بند ویژه سرقت و محکومیت‌های مالی زندان اوین و آتش‌سوزی پیش‌آمده در کارگاه خیاطی این زندان که منجر به ورود سریع و به‌موقع نیروهای انتظامی و امدادی شد، تعداد قابل توجهی از زندانیان نجات پیدا کرده و از صحنه آتش‌سوزی به نقطه امن منتقل شدند و متأسفانه چهار زندانی نیز فوت شده و تعدادی مجروح شدند». بر اساس همین گزارش، حال 4 نفر از مجروحان وخیم است و هر چهار زندانی فوت‌شده جزء محکومان ناشی از سرقت بودند که در زندان اوین دوران محکومیت خود را طی می‌کردند. هرچند دود و آتش تا نیمه‌شب کنترل شد، اما تماس زندانیان امنیت با خانواده‌هایشان، به اوایل صبح موکول شد و بخش مهمی از زندانیان تا زمان نگارش این گزارش توانسته‌اند در تماس با خانواده از سلامت خود خبر دهند. البته خبرگزاری تسنیم به نقل از یک منبع آگاه در گزارش خود از غائله اوین نوشت: «زندانیان بند ۶ و بند ۷ که بند مخصوص سارقان و بند محکومان مالی است با یکدیگر درگیر می‌شوند، اما به دلیل درگیر‌شدن تعداد قابل توجهی از این زندانیان با یکدیگر، وکیل‌بندها با کمک نیروهای حراست سعی در متفرق‌کردن زندانیان می‌کنند. در این حین، برخی زندانیان با سوءاستفاده از فضای پیش‌آمده، انبار لباس را آتش می‌زنند. مدیریت زندان از آتش‌نشانی برای اطفای حریق کمک می‌گیرد و بعد از مدتی آتش خاموش می‌شود و اوضاع تحت کنترل قرار می‌گیرد». این خبرگزاری همچنین به نقل از این مقام امنیتی نوشت: «بسیاری از اعضای بند ۶ و ۷ زندان در این درگیری مشارکت نداشتند و به رفتار افراد مؤثر در این درگیری رسیدگی خواهد شد و در درگیری زندانیان، هیچ زندانی امنیتی دخالت نداشت و اساسا بند مرتبط با زندانیان امنیتی از بندهای سارقان و محکومان مالی جداست و با آن فاصله دارد».

همان شبانگاه شنبه، دادستان تهران با بیان اینکه اوضاع زندان اوین آرام شده و آرامش برقرار است، گفت: «درگیری زندانیان هیچ ارتباطی با اغتشاشات اخیر ندارد و اساسا بند مرتبط با زندانیان امنیتی از بندهای سارقان و محکومان مالی که آتش و درگیری آنجا رخ داده، جداست و با آن فاصله دارد». از صبح دیروز هم انتقال زندانیان بندهای 7 و 8 به زندان بزرگ انجام شد و یک منبع مطلع به «شرق» از انتقال همه این زندانیان به قرچک خبر داده است. حال اینکه این زندان با این حجم بالای بازداشتی‌های اخیر چگونه  باید پذیرای بازداشتی‌های اوین هم باشد، خود جای تأمل دارد؛ بماند که همچنان از وضعیت تعدادی از زندانیان امنیتی همچون امیرعباس آذروند، مجید توکلی، حسین رونقی و بهاره هدایت و چند نفر دیگر خبری در دست نیست و تاکنون با خانواده‌های خود تماس نگرفته‌اند.
 
به‌هرحال هنوز مشخص نیست آتش‌سوزی باعث درگیری در زندان شده یا درگیری باعث آتش‌سوزی شده است؛ بماند که یاسر هاشمی در گفت‌وگویی کلاب‌هاووس از تمدید مرخصی مهدی هاشمی خبر داد و گفت بدون هیچ توضیحی وقتی برادرش در پایان زمان مرخصی برای ادامه حبس به اوین بازگشته، با تمدید مرخصی خود مواجه شده است. اگر‌چه چندی پیش زندان لاکان رشت هم شاهد ماجرایی نزدیک به اوین بود، اما بازتاب حادثه اوین متفاوت است؛ زیرا زندان اوین یکی از زندان‌های مهم کشور است که علاوه بر اینکه سه بند امنیتی موسوم به دو الف، ۲۰۹ و ۲۴۱ در آن قرار دارد، برخی از مجرمان خاص از ‌جمله متهمان مربوط به جرائم امنیتی نیز در این زندان نگهداری می‌شوند و به همین جهت همواره مورد توجه بوده و بسیاری از روزنامه‌نگاران، دانشجویان و فعالان مدنی بازداشتی اکنون در اوین هستند. بنابراین پیگیری و شفاف‌سازی اوین، حداقل انتظار است.